प्रस्तावना:
'आपले आरोग्य आपल्या हातात.' अस म्हणल जात आपले आरोग्य हे आपल्याच हातात असत. आणि ते कायम टिकवण हे देखील आपल्याच हातात असत. पण ते कसं टिकवायच हे मात्र ज्याने त्याने ठरवायच.
आपल्या आरोग्याचे साधारणतः दोन प्रकार पडतात:
१) मानसिक आरोग्य आणि २) शारीरिक आरोग्य
तसेच त्या प्रकारानुसार त्यांचे आजार आणि लक्षणे ही वेगवेगळी असतात. आणि आज आपण त्याच आजारांना आणि लक्षणांना थोडक्यात समजून घेणार आहोत. कारण आजच्या परिस्थितीला बघता आपले आजार जितके समजून घेण्याची गरज आहे तितकच आपलं आरोग्य जपण्याची देखील गरज आहे.
चला तर मग थोडक्यात जाणून घेऊत आपल्या आरोग्याविषयी :
१) मानसिक आरोग्य:
मानसिक आरोग्याचा संबंध हा थेट आपले मन आणि विचार यांच्याशी जोडला गेला आहे. आपल्या मनात दिवस भरात असंख्य विचार येत असतात. त्यातले काही सकारात्मक विचार असतात तर काही नकारात्मक. जेव्हा आपलं मन नकारात्मक विचारांकडे ओढल जात तेव्हा आपलं मानसिक आरोग्य बिघडत आणि आपल्याला मानसिक आजार सुरू होतात.
आत्ताचच उदाहरण घ्यायचं झालं तर आत्ताचा कोरोना काळ. या काळात नाती जरी जवळ आली असली तरी बऱ्याच ठिकाणी हिंसाचार देखील दिसून आला. आणि त्याच कारण म्हणजे ऑफिसवाल्यांच 'वर्क फ्रॉम होम'
ऑफिसात जाणारी व्यक्ती जेव्हा नऊ ते पाच कामावर जाते तेव्हा वर्क लोड कमी असतो टेन्शन कमी असतात कारण टार्गेट तिथल्या तिथे पूर्ण करता येऊ शकत. पण तेच जेव्हा कोरोना काळ आला तेव्हा ओघाने 'वर्क फ्रॉम होम' ही सिस्टीम आली आणि त्यामुळे वर्किंग आवर वाढले कामाच स्वरूप बदलल सारख कम्प्युटर समोर बसावं लागल्याने डोळ्यांचे आजार कानांचे आजार वाढले तसेच घर आणि ऑफिस दोन्हींच्या कसरती मुळे मनावर ताण येऊ लागला या तणावामुळे मानसिक आजार सुरू झाले.
अस म्हणल जात. 'आजार कुठला आहे हे जेव्हा कळत, तेव्हाच त्याची लक्षण समजतात. आणि जेव्हा लक्षण कळतात तेव्हाच उपचार काय करावेत ते कळत.'
तेव्हा जाणून घेऊत मानसिक आजार कुठले असतात आणि त्याची लक्षणे कुठली;
१) अस्वस्थता (डिप्रेशन):
अस्वस्थता म्हणजेच डिप्रेशन. औदासिन्य किंवा डिप्रेशन हा मनाशी, भावनांशी संबंधित विशेषत: दु:खाशी निगडीत आजार आहे.सतत उदास किंवा चिंतेत राहणे, निराश वाटणे, चिडचिडेपणा, अपराधीपणाची भावना, आपण असाह्य आहोत, आपले कुणीच नाही असे वाटणे, कशातही रस न वाटणे, थकवा जाणवणे, हळूहळू बोलणे, कामात लक्ष न लागणे, ही अस्वस्थतेची लक्षणे आहेत.
२) स्क्रीझोफ्रेनिया :
स्किझोफ्रेनिया हा एक गंभीर स्वरूपाचा मानसिक आजार असून त्यामुळे भास, भ्रम, गोंधळलेली विचार पद्धती आणि वर्तन यामध्ये परिणाम जाणवतात.
स्क्रीझोफ्रेनियाची साधारणतः ही लक्षणे आहेत:
स्क्रीझोफ्रेनिया मध्ये अभ्यासात मागे पडणे, विनाकारण चिडचिड, एकलकोंडेपणा, स्वतः कडे नीट लक्ष न देणे, स्वच्छता न पाळणे, याच बरोबर विचित्र भास होण, मनात संशय येण. इत्यादी लक्षणे दिसतात.
३) ऑटीझम :
ऑटिझम हा बालपणात मज्जातंतूंच्या विकासाशी संबंधित विकार आहे. मेंदूतील काही भागांच्या अकार्यक्षमतेमुळे या मुलांची मानसकि क्षमता विकसित होत नाही. यामुळे अर्थबोध, विचार करण्याची क्षमता, वाचा, संवाद साधणे व वागणे यात समस्या निर्माण होतात. ही मुले इतर मुलांसारखी दिसत असली, तरी त्यांचे दैनंदिन जीवन इतरांसारखे नसते.
ऑटीझम ची लक्षणे खालील प्रमाणे आढळतात:
डोळ्यात डोळे घालून न बघणे, लक्ष न देणे, परत परत त्याच हालचाली करणे, गरगर फिरणे, भान नसणे, इत्यादी.
२) शारीरिक आरोग्य:
दैनंदिन जीवनात चांगल्या आरोग्याला अनन्य साधारण महत्व आहे. आपले आरोग्य चांगले असेल तर आपण आपली दैनिक काम व्यवस्थित पार पाडू शकतो. तेच जर आपलं आरोग्य बिघडलेल असेल तर आपली प्रतिकारशक्ती कमी होत जाते आणि आपल्याला अनेक व्याधी सुरू होतात. म्हणून आधी आपल्या आरोग्याकडे लक्ष द्यावे.
आता पाहुत काही शारीरिक आजार व लक्षणे:
आजार आणि त्याची लक्षणे पुढीलप्रमाणे आहेत:
१) कान वाहणे:
कानातून पू किंवा पाणी वाहणे हा सामान्यपणे होणारा आजार आहे. यामध्ये दोन्ही कान दुखणे, वास येणारा पू वाहणे ताप येणे अशी लक्षणे आढळतात.
२) डोळे येणे:
डोळे येणे हा डोळ्यांचा संसर्गजन्य रोग आहे. डोळे येण्याची साधारण ही लक्षणे आढळून येतात:
डोळ्यात खुपल्यासारखे होणे, डोळे लालसर होणे, डोळ्यात जळजळ होणे, डोळ्यांतून पाणी येणे, डोळ्यांच्या पापण्या चिटकणे, उजेड सहन न होणे.
३) ऍसिडिटी होणे:
अयोग्य आहार, अनियमित जीवनशैली आणि तणावामुळे ऍसिडिटी चा त्रास होत असतो.
याची लक्षणे खालील प्रमाणे आहे:
छातीमध्ये, पोटामध्ये किंवा घशात जळजळणे, आंबट ढेकर येणे, तोंडाला आंबट पाणी सुटणे, मळमळणे.
शेवटी आपण जितक आजार आणि कारणांचा विचार करत बसलो तितके आजार आपल्या समोर येऊन उभे राहतात. त्यापेक्षा जर आपण आपले आयुष्य कस जगू शकतो आणि आपल्या आरोग्याची कशी काळजी घेऊ शकतो याचा विचार केला तर आपण आपलं आयुष्य सकारात्मक विचारांनी जगूत कारण आपले आरोग्य हे आपल्याच हातात आहे.